Layeha yaşırın mukavet şekillerini, asabiyle assimilyatsiyage qarşı közgarılışnı közge tüşürip, tafekkür içün bir mekan yarata. Sergide Qırım ve bütün Ukrainanıñ sanaatçıları birleşe, olarnıñ birçoqısı işğal sebebinden öz yurtlarınen ayırılğan ve olarnıñ eserleri dayanıș aktlerine aylandı. Mühim bir unsur olarak, öz kimlikleri ve medeniy miraslarını tetqiq etken qırımtatar sanaatçılarınıñ iştiraki de bar.
Belli olmağan, körünmegen tirenüv – televizionda kösterilmegen, açıq menbalarda tarif etilmegen tirenüv.
Bu sergi assimilâtsiyağa qarşı turğan — Qırımda işğal altında qalıp, kelecek nesiller içün öz milliy kimligini, tilini, medeniyetini saqlap qalmağa tırışqan insanlarğa bağışlanğan. Bu şahsiy işaretler ve içki qararlar seviyesinde alıp barılğan, kölgede yaşağan tirenüv.
Bu tirenüv aqqında evlerini taşlap ketmege mecbur olğan sanatçılar aytıp berecek. Ayrı yerni qırımtatar ressamları almaqta, olarnıñ eserleri – ev ğaybı aqqında tüşüncelerdir. Olar evleriniñ hatırasını mında esas Ukrainada ve çetelde saqlamağa tırışa, işğal etilgen topraqlarda qalğanlar ise bu hatıralarnı canlı tuta.
Aileviy hatırlavlar ve bediiy ibareler vastasınen tarihiy devamlılıqnı közetmemiz mümkün. Bu qırımtatar ressamları qorantasında nesiller arasındaki bağ ola bile – misal olaraq, qartbaba ve torun arasında, ya da sanat müitinde körünmegen, amma qaviy, ocadan talebege yip kibi uzanğan bir bağ ola bile. Olar qırımtatar medeniyetinen farqlı çalışsa da, zemaneviy vastalar qullansalar da, onıñ maiyetini saqlaylar.
Tuvğan topraqları 2014 senesinden soñ rusiye tarafından işğal etilgen qıta Ukrainadan ressamlar da hatıra saqlanuvı mevzusında öz tüşüncelerini taqdim etecekler.
Herson vilâyetinden kelgen ve tuvğan şeeri işğal altında olğan genç ressamnıñ eseri, tuvğan toprağına qaytqan soñ deral ösip çıqacaq saqlı urluq danesi vastasınen hatırlavğa muracaat ete.
Ukrainanıñ çeşit bölgelerinden sanatçılarnıñ saylanuvı sayesinde bu sergi travmatik tecribeniñ ortaqlığını, Qırımnı serbest körme arzusınıñ birligini ifade etmekte. Böyleliknen, biz birlik ğayesini qayd etemiz ve bu ğayede şahsiy ikâyeler ile bediiy ifadeler bizim umumiy küreşimizniñ ve yeñilmezligimizniñ isabatı alına kele.
Sergi bediiy eserler tilinde seyircilerge yalıñız hitap etmey, o, ressamlarnıñ şahsiy ikâyelerini de añlata. Çünki, hususan, tam miqyaslı istilâdan soñ, duşmanğa qarşı küreşte medeniyet ne qadar müim olğanını daa çoq añladıq. Bu tek milliy menlikni saqlap qaluv yolu degil, bu añlatuvlarnı şekillendirgen, insanlarnı birleştirgen ve qarşılıq kösterüvniñ sesi olğan küçlü silâdır.
“Suvnıñ kölgesi” ibaresini oquğanda, aqlıñızğa ne kele? Hayal küçüñiz sizni qayda alıp kete? Anda nasıl sesler eşitile? Yanıñızda birisi barmı? O suv nasıl: büyük ya da bir bardaqmı, özen ya da bir yağmur tamçısımı? Qırımnıñ rus işğaline qarşı tirenüvi aqqında laf yürsetkenimizde, bu divarlar arasında “suvnıñ kölgesi” ibaresini oquğanda ise aqlıñızğa ne kele?
Hayal küçüñizge bir daqqa beriñiz.
Biz tek vaqialarğa degil, olarnıñ izlerine de baqamız: anda insanlar endi olmasa da, er şeyni hatırlağan landşaftlarğa, seslerni qorçalağan hatırlavlarğa, ışıq şeklini saqlağan kölgelerge. Biz hatıralarğa hitap etemiz.
Hatıralar unutuvğa tirene ve kelecek içün bir temel şekillendire. Ayaqlarımız astındaki qaviy temel. Epimiz içün.
Bu sergi hatırlama ve hatırlatma eylemidir. O, keçmiş ve kelecek arasındaki sıñırlarnı açıp, hatırlata: hatıra – bu tirenüv, hatıra – bu ğayret, hatıra – bu, bizni silmek istegenlerinde bile daimiy bulunuv.
O, milliy kimlikni qorçalay ve assimilâtsiyağa qarşı çıqa. Kim olğanıñnı hatırlata. Susqanda bile. Çünki susqunlıq da tirenüv ola bile.
Mında er bir işaret, er bir sızıq – telükege qarşı turğan bir şekildir. Bağıruv degil, sessiz, inat bulunuv. Abide degil, ikâyeniñ devam etkenini köstergen canlı işaret.
Keçmiş artıq parçalanğan – bütünden qoparılğan saçılğan parçaçıqlar. Biz, avuçlarımızda toz toplap, onı sanki areketsiz qaldırıp olacaqmız kibi, olarnı da buznen qaplap, evelki alında saqlamağa isteymiz.
Hatıralar buznen qaplanmaz. Adetler evelden olğanlarnen sıñırlanmay. O, ola bilecegi şeyge kenişley.
Bu ğırdapta sabitleştirilgen şekiller yoq – tek parçaçıqlar parçalanmayıp, areket alında dağılğan, ösmek içün yer qıdırğan, yañı varlıqqa azırlanğan imkân..
Yıldızlar tozdan peyda ola – devam etken ve deñişken nevbetteki şekil.
Sanatkâr aqqında:
Ressam Qırımda bulunğan soy-soplarını telüke altına qoymamaq içün öz kimligini açıqlamamağa qarar berdi.
Bu eserniñ temelini balalığımda Qırımğa barğanımızda anam ve babamnen büyük derede yaşlıq amamını qıdırğanımız, amamnıñ özü ve babam içinde nasıl etip yuvunğanı aqqında hatırlavlarğa esaslanmaqta. Ava qararğandan soñ yolnı coydıq. Yarıqta yoluñnı tapmaq ve qaranlıqta yoluñnı tapmaq aqqında söz yürsetilmektedir.
Sanatkâr aqqında:
Sana Şahmuradova Tanska (1996 s. doğdı, Odesa, Ukraina) balalığınıñ büyük qısmını Podillâ köylerinde, özenler ve ormanlar arasında keçirdi. 2014 senesi Torontoğa köçip kete ve anda York universitetinde ruhiyatta sanat boyunca bakalavr derecesini qazana. Grafik dizayn saasında çalışqan soñ ressamlıqqa keçmege qarar bere. 2020 senesi o, niayet, oña er vaqıt ilham bergen şeerge – Kıyivge köçmege qarar bere. Kâğıt ya da keten bezinde grafik dizaynnı yaratmaq içün Sana merekep ve fırçı, kimerde de pastel qullana. Resim yapmaq içün o, eski çuval bezini ya da keten bezi ve yağ qullana. Ressam olaraq o, kollektiv ve şahsiy arhetipler vastasınen öz tamırlarınıñ az araştırılğan kerçeklerini qıdıra. Onıñ saylama sergileri arasında: “Terek artında terek”, Assortimentli oda, İvano-Frankivsk (2023), “Qara topraq” (Golodomornıñ – Büyük açlıqnıñ 90 yıllığına), kuratorlar – İvana Berçak, Galeria D Dim, Varşava (2022), “Kinodaki kibi”, “Artsvit” galereyası, Dnipro (2022), “Bugün cenk olmağanı, cenk iç olmağanı manasına kelmey”, Galeria Institut Goethe, Goethe Institut, Soniakh, Краків (2022), “APOKALİPSİS», Diogen galereyası, Lviv (2022), “Yañı ay efsanesi”, Muzeon eksperimental merkezi, Odesa (2021) ve başqaları.
Sürgünlikni keçirgen ya da sürgünlikte yaşamağa mecbur olğanlar içün tuvğan topraqları aqqında hatıralar evnen bağnıñ esas menbalarından biridir. Bu ufuq aqılğa siñip qalğan detallerden – dağ manzarasından, kök tüsünden, topraqnı sezüvden, sıcaq yarıq ve deñizden ibaret.
Sergi hatıra ve tirenüv mevzusında farqlı tüşünceleri olğan, Ukrainanıñ çeşit köşelerinden kelgen ressamlarnı birleştire.
Bu birlik müimdir, çünki travmatik tecribelerimiz farqlı olsa da, biz epimiz umumiy siyasiy, tarihiy ve medeniy kerçeklikke aitmiz. Qırımnıñ vaqtınca işğali – em qırımtatarlarğa, em de esas Ukrainadan ukrainlerge aynı şekilde tesir etken ortaq bir facia. Bizim arzularımız, hatıralarımız ve Qırımnıñ qaytarılması aqqında hayallarımız farqlı olsa da, bu sergi birdemlikniñ emiyetini köstere. Yarımadanıñ travmasını “olarnıñ” ve “bizim” dep ayırmağan, onı birlikte añlamaqnıñ yollarını qıdırğan birdemlikniñ.
Bu resim ressam Katâ Buçatskanıñ özü yapqan boyanen yaratılğan. Eser uzun monohrom eserler seriyasına kire, Ukrainanıñ çeşit yerlerinden ketirilgen topraq, qum ve lay olarnıñ pigmenti olaraq qullanıla. Buçatska 2022 senesi bir qaç ukrain boya istisal obyekti yoq etilgen soñ öz seriyasını başladı ve böyleliknen, belli bir topraqqa ait pigmentlerden özü boya yapıp, bölgesini belgilemek içün bir çeşit manifest yarata.
Şifalı çamurları bulunğan Çoqraq gölüniñ layı pek ince pigment olıp, aynı zamanda 11 yıldan berli çıqarıluvı mümkün olmağan biogen sulfidli çamurdır.
Balçıqnen tedaviylemek bazı hastalıqlarda yasaqtır. Meselâ, yürek hastalıqlarında. Ressam böyle dey: “Qırım menim yürek yetersizligim. Men bellesem, onıñ içün de Çoqraqnı qara yapmağa pek ağır oldı”.
Sanatkâr aqqında:
Katâ Buçatska – Kıyivde yaşağan ve çalışqan ressam. O, öz icadında şahsiy tecribe vastasınen yañı antologiyanı şekillendire, çoqusı allarda istiza ve etraftaki müitke (galereya, müzey ya da tabiat meydanı) “yımşaq” qarışuv taktikasını qullana. O, gutsul ressamı Paraska Plıtka-Ğorıtsvitniñ fotoresim mirasını saqlap qaluvdan teşebbüs gruppasınıñ azalarıdır. 2016 senesinden başlap o, Kıyivdeki “Workshop of Opportunities” inklüziv sanat studiyasında neyroçeşitli adamlarnen çalışa. O, Kunstmuseum Ştutgart (Almaniya), Folkwang müzeyinde (Essen, Almaniya), Brüssel sanat ve tarih müzeyinde (Belçika), Albertinumda (Drezden, Almaniya), Fond müzeyinde (Tsvolle, Niderlandı) ve MUSA: Museo de las Artes de la Universidad de Guadalajara (Guadalajara, Meksikada) sergiler yaptı. Şahsiy leyhaları arasında Liverpul soborında “Izium – Liverpool” (Liverpul, 2023), Hunt Kastner galereyasında “Siz bu yarıqnı eñ küneşli künde körersiñiz” (Praga, 2023), The Naked Room galereyasında “Pek şahsiy sergi” (Kiyev20, 2023) bar.
2024 senesi Venedik biyennalesinde Ukraina pavilyonında ‘Samimiy hayırlavlar’ leyhasını taqdim etti.
Sarı boynuzlı lâle, Glaucium flavum (G. luteum Scop. ) – Qırımnıñ yalı boyuna has florağa bağışlanğan eserler seriyasını yaratuv ğayesi daa 2014 senesi keldi. O vaqıtlar, Qırımnıñ işğalinden soñ, qartbabamnıñ yanına Quru-Özenge barğanımda, quru ve taşlı topraqnı qaplap alğan ösümliklerni abayladım. Bu, ekseriyetle yaqqan küneşke, quru ve sıcaq subtropik iklimge uyğunlaşqan sukkulentler ve tikenlerdir. Haşhaşqa beñzegen ösümliklerniñ yapraqları, adet üzre, tunç, kül yeşili tüste ola. Olar tüz öse ve tamırlarınen qayalı topraqqa terenden yapışa, onıñ içün yel olarnı yerden çıqarıp olamay. Olarnıñ qaviy ve elastik yapraqları bar. Bu ösümliklerniñ keskinligi ve asketikligi, teren tamırları vastasınen tuvğan toprağına qaviy bağlılığı meni ayrette qaldırdı. Qurulığına ve qabalığına baqmadan, ufaq sarı çeçekler nazik körüneler, yaşayış devam etecegine ümüt bağışlaylar.
Sanatkâr aqqında:
Elmira Şemsedinova 1989 senesi Kıyivde dünyağa keldi. O, 2017 senesi Milliy tasviriy sanat ve mimarlıq akademiyasında magistraturanı bitire. Ozü ressam, oca, sanat tedqiqatçısıdır. 2009 senesinden berli sergiler keçire ve 2013 senesi Ukraina ressamları milliy birliginiñ azası ola. Yahşı akademik tasil ve Renessans devirinden başlap modernizmge qadar sanat printsiplerine dair teren añlayışı olğan Elmira pek çeşit tehnikalarda ustadır. Elmira klassik sanat ustalarından ilham ala, aynı vaqıtta bu ilhamnı zemaneviy bilgilernen qarıştırmaqnen yañılıqlar yapıp, aqiqiy, şahsiy ifade tilini yarata. Onıñ özgün muvafaqiyetlerinden biri – yağlı boyalar yardımınen akvarelniñ ince yarı şeffaflığını immitatsiya etüv içün işlep çıqqan tehnikasıdır. O, yañı yönelişler ve ğayelerni araştırmağa ep devam etkeni içün ceryanı da toqtamayıp inkişaf ete. Tüşünceli baroluşçılıqqa esaslanğan yanaşması seyircilerni duyğudaşlıq ve şevqat yolunen celp etmege tırışa. O, er künde dülberlik olğanına ve onıñ beñzersiz şekiller vastasınen doğrudan ruhlarğa hitap etkenine inana.
Ressam, 6 şahsiy sergi keçirdi, Ukraina ve tış memleketlerde 37-den ziyade kollektiv leyhalarda, auktsionlarda, sanat yarmalıqlarında iştirak etti. Onıñ resimleri Avropada, AQŞ-ta, Qıtayda çeşit kollektsiyalarda buluna. Elmira yarışlarda, halqara sanat barğaqlarında ve zemaneviy sanat simpoziumlarında da faal iştirakçidir. Şimdi Avstriyanıñ Grats şeerinde yaşay.
“Acaip faktlar entsiklopediyası” seriyası. Fakt № 117.
“Qırım yarımadasında nebatat bağçalarınıñ issihanelerinde siyrek ösken ve evde östürülmesi mümkün olmağan endemik ösümlik Adenophora taurica yaşay. ”
Başta bu leyha içün Qızıl Kitapqa kirgen Qırım Aspicilia vagans ösümligini köstermek istedim. O, Qırım çañçıqlarına köre daa özgün ve daa siyrek rastkele. Lâkin, mecazlı ve tam manada, qırımtatarlar ve diger Qırım sakinleri bir daa ğurbette olmamasını ve tez vaqıtta öz toprağına, evlerine qaytmasını isteyim. Onıñ içün men “Qırım çañçığını” seçtim, halqara cemiyetçilik Ukrainanıñ ve Qırımnıñ qanunsız işğali sebebinden evlerini terk etmege mecbur olğan er kesniñ sesini eşiteceni ümüt ettim.
Ressam aqqında:
1979 senesi doğdı (Sokirânı, Çernivtsi vilâyeti, Ukraina)
Ressam, fotoresim tetqiqatçısı, sanat leyhalarınıñ kuratorı.
Sokirânı sanat mektebini bitire, Lviv milliy sanat akademiyasınıñ dizayn fakültetinde ve Fotodepartament institutında (Sankt-Peterburg) oquy, anda 2012 senesi “Fotografiyanıñ nazariyesi ve ameliyatı 2000-2010” adlı eserini yaza. BOOKSHA neşriyatınıñ tesisçilerinden biri, “UPHA Made in Ukraine” (BOOKSHA neşriyatı, 2021 s. ) zemaneviy ukrain fotoresimleri antologiyasınıñ mefkürecisi ve baş muarriri. 2016 senesi o, UIPH (Ukraina fotoresim institutı) yaratılmasını teşebbüs etti. 2017 senesinden başlap UPHA (Ukrain fotoalternativası) birleşmesiniñ koordinatorı olıp çalışa.
O, bir sanatkâr olaraq efsaneler yaratuv ceryanlarını ve olarnıñ cemiyetke tesirini araştırmaqta. Fotoresimler yapmaqtan ğayrı, resim, kollaj, installâtsiya ve eykelciliknen de oğraşa
Qırımğa meni balalıq hatırlavlarım ve qırımtatarlarnıñ medeniyeti aqqında küçlü tüşüncelerim bağlay. Menim ana tilim ve birinci tilim – türkiy tiller gruppasına kirgen azerbaycan tilidir, bu gruppağa qırımtatar ve qaray tilleri de kire. Bu sebepten men qırımtatar yırlarını ve edebiyatını balalıqtan añlay edim ve bunıñ içün bu medeniyetnen tanışma istegim, şübesiz, tek quvetleşti. Menim içün Qırımğa er bir seyaatımız fantastik dünyadaki inanılmaz maceralarnen bağlı edi, çünki er şey yañı, alışılmağan, lâkin taacipli derecede meraqlı körüne edi.
Taqdim etilgen «Tutuşuv» eseri orhideya qorantasından ğayıp olayatqan Qırım Komperiyasınıñ resmidir. Bu ösümlik meni pek meraqlandırdı, çünki onıñ uydurma bir körünişi bar. Komperiya, ğaliba, ayvanlardan, ösümliklerden ve mantarlardan bionik elementlerni aynı vaqıtta birleştire. O, esasen topraq dımlığınıñ eksilmesi sebebinden ğayıp olma telükesi altında olğan ösümliktir.
Sanatkâr aqqında:
Eykelcilik, installâtsiya, yer sanatı, grafika saasındaki çalışa.
İnsannıñ tabiatnen bağı, hatırlav ve spontanlıq mevzularını araştırmaqta.
Harkivde Sarjin Yarda “İçki köçken landşaft” kibi leyhalarda iştirak etti, Harkiv şeer galereyasında “Reclamation” şahsiy sergisini, RYSOWAC yarışını ve Poloniyanıñ Toruni şeerinde “Personnel” sergisini açtı ve ilâhre.
Harkov şeerinde yaşay ve çalışa.
Doquz monotipten ibaret olğan bu leyhada men tabiiy ceryanlar ve tarihiy tecribeni birleştirgen “dolaşuv” adisesini araştıram. Seriyanıñ merkeziy elementi – alışılmağan, “dolaşqan” bedeninen bir yapraqtan digerine avuşqan kibi körüngen Aspicilla vagabond ösümligidir. Bu tasviriy usul daimiy areketniñ metaforası oldı.
Seriyanıñ formatı parçalanuv duyğusını pekite: er bir basma mustaqil birlem vazifesini becere, aynı vaqıtta daa büyük bir bütünniñ bir qısmını teşkil ete. Bu zorlap köçürilme tecribesini aks ete: insanlar, medeniyetler bölüneler, boşluqqa ve vaqıtqa tarqalalar. Amma aynı vaqıtta olar episi umumiy ikâyeni teşkil eteler, çünki seriyadaki ayrı eserler bir eserge birleşe.
Asırlar devamında qırımtatarlar yaşamaq içün yañı yer qıdırmağa mecbur ediler, ğayıplar oldı, telükesiz yer qıdırıp “dolaşmağa” mecbur oldılar. Olarnıñ tarihı – uyğunlaşuv, öz kimligini saqlap qaluv ve tışqı çağıruvlarğa qarşı turuv içün inanılmaz qabiliyetiniñ köstergiçidir.
Monotip – bu özünde evelden bilinmemezlik elementi olğan tehnikadır. O, tek izler qaldırıp, sanki irip ketken obrazlar yaratmağa imkân bere. Bu, mecburiy köçüvlerniñ tarihı insanlarnıñ tecribesinde nasıl etip öz izini qaldırğanınen bağlıdır.
Soñki eki yıl devamında Ukraina ve Almaniya arasında yaşağan adam olaraq, şahsen menim içün, dolaşuv añlamı ayrı bir mana taşımağa başlay. Zemaneviy Ukraina da böyle ceryandan keçe: insanlar, bu ösümlik kibi, yañı aqiqatqa uymağa mecburlar.
Sanatkâr aqqında:
Sofiya Golubeva – Odessdan kelgen fenlerara ressam, Berlin ve Odesa arasında yaşay ve çalışa.
Grekova adına Odesa sanat oquv yurtunı bitire (2015), KAMAda “Zemaneviy sanat” kursını bitire (2019) ve NAOMAda bakalavr (2019) ve magistr (2021) derecelerini ala. 2024 senesinden başlap, Almaniya ükümeti stipendiya programması boyunca Berlin sanat universitetinde oquy.
Resim, grafika, performans, installâtsiyalar, video ve mozaikalarnen çalışa. Hatırlav, cenkniñ yaşayışqa ve landşaftqa tesiri, dijital devirde ressamlıqnıñ rolü kibi mevzularnı tetqiq etmekte.
Ukraina ve tış memleketlerde keçirilgen halqara sergiler, barğaqlar ve festivallerniñ iştirakçisi. Onıñ eserleri “Tagesspiegel”, “Frankfurter Allgemeine”, “Mitec”, “NWZ”, “Monopol”, “TAZ”, “MorgenPost” kibi matbuatlarda neşir etildi...
Bu eserde Qırımda ösken Ukraina Qızıl kitabına kirsetilgen siyrek rastkelgen “Kukukquş başmaqları” adlı ösümlik tasvirlengen. Onıñ nazik şekli bu zayıf ösümlikni tutqan insan eli obrazınen birleştirile. Böyle işaret ömürniñ sıñırsızlığını ve aynı vaqıtta qorçalanuvğa ve qayğıruvğa muhtac olğan quvetini qayd ete.
Kukukquş başmaqları ayatseverlik ve yañarma timsali, el ise insannıñ tabiat ögündeki mesülietiniñ metaforası olaraq qullanıla.
Bu çalışmada ressam Qırımda rastkelgen ve Ukraina Qızıl Kitabına kirsetilgen daa bir ösümlik – ardıç pıtağını tasvir etti. O, bu pıtaqnı tutqan insan sıması obrazınen birleşip, beden ve tabiat arasında timsaliy bağnı yarata.
İnsannıñ qolunda qaviy ve sabırlı ardıç pıtağı ümüt, quvet, yañaruv işareti ola. Böyle eserlerde sımalar tek şaat olaraq degil de, bütün manialarğa baqmadan, devam etken ayat ikâyesiniñ iştirakçileri olaraq yer almaqta.
Sanatkâr aqqında:
1999 senesi Lugansk vilâyetiniñ Severodonetsk şeerinde doğdı. 2019 senesi Harkiv sanat oquv yurtunıñ “Ressamlıq ocası” bölügini bitire, 2023 senesi ise NAOMA-da “Molbert ve abideviy ressamlıq” bölüginde bakalavr derecesini qazama. Şimdi Kıyivde yaşay ve çalışa.
Öz işlerinde resim, kollaj, animatsiya, nağışnen çalışa. O, öz eserlerinde mimariy bina ve qurulışlarnı, em de landşaftlarnı tasvir ete ve anda bu obyektlerniñ boşluğına ve baqımsızlığına diqqat ayıra. Lâkin ressamnıñ eserlerinde mimariy elementlerniñ özleri şeerniñ dekoratsiyaları olaraq köstrerile. Eserlerniñ merkezinde, mevzu ve obrazlar ceetinden insan duyğuları, emotsional alları, ayatnıñ içtimaiy taraflarınıñ ifadelenmesi emiyetli yerni almaqta.
Ressamnıñ işleri “Secondary Archive”niñ Ukraina qısmınıñ ekinci neşirinde, “The Sky Is Open. Voices From Ukraine” ve “Ukraina ateş içinde” (Mıstetskıy Arsenalınıñ Kiçik galereyasından) arhiv leyhalarında taqdim etilgendir. Yaqında keçirilgen “Secondary Archive: Women Artists in War” (Galeria Labirynt. Lüblin), “Havfsızlıq duyğusı” (YermilovTsentr, Harkiv) sergilerniñ, “Quruğan qatlamda çatlaqlarnı tiklemek mümkün degil” (Galeria Labirynt. Lüblin) şahsiy sergilerniñ; “Ukrain ekologiyaları” (tesisçiler: İZOLÂTSİYA ve Ukraina çevre gumanitar ağı), Martin Rotnıñ teşebbüsinen teşkil etilgen ukrain feminist ressamları içün barğaqnıñ ve diger tedbirlerniñ iştirakçisi.
Şahsen men bu çiçekke Keriç kelin çiçegi dep aytar edim, çünki o endemik - o tek menim yarımadamnıñ yalı boyunda öse. Amma, er şeyge baqmadan, o, biraz daa uzaqqa – Port-Kavkaz yalısına – Keriç boğazınıñ o bir tarafına ve biraz daa uzaqqa tarqala bildi. Şaman ve ösümliklerniñ qorçalayıcısı olğan qartanamnen şifalı otlar toplamaq içün bütün cap ve oyqallarnı aylanıp yürgenimiz yerlerge.
Bu sade ve adiy körüngen çiçek nasıldır bir şekilde menim yüregime saip oldı: o – ana-babamnıñ sevimli çiçegidir.
Onıñ ince güldesteni, bazıda mor yapraqlarına, yımşaq ine kibi nazik sapına ve yapraqlarına baqıp, evniñ körünmez qapusı açılğanını duyam.
Tuzlaqlarnıñ ve qırmızı külçelerniñ yer yılışmasından çıqqan sıcaq çöl otlarınıñ ve tuznıñ ince qoqusını duyam.
Men sıcaq, çeşit türlü balıqları olğan Azaq deñizinde dalğalarnıñ nazik sesini eşitem.
Küneşniñ ateşli nurları astında parıldağan çölniñ bu çiçekli çalıları arasından, dağılıp yatqan sanki çoq renkli qıymetli taşları arasından, bütün kün çapqan kiyik atlarnı körem.
Özümni eşitem.
Özümni is etem.
Men – yaşayım.
Menim evim – menim içimde.
Nazik.
Hatırlavlarda ve işaretlerniñ soñsuz metaforalarında, hatırlav yañğıravlarında, ufaq-tüfek detallerde, internetteki resimlerniñ renklerinde ve Google haritanıñ dalğalı soqaqlarında ebediy bulunğan ev...
- Qartana, bu acayip soğançıqlar nedir? Olar pek meraqlı... kiçkene ve renkli. Olarnı salatqa qoyıp baqsam mümkünmi?
- Bilesiñmi, olar kerçekten de pek farqlı. Aman-aman iç birisi qalmadı. Tasavur et, bu soğançıqlar tılsımlı çiçekniñ tamırlarıdır, olarnıñ mor-mavı tüsteki balaban yapraqları, qırmızı-sarı-qırmızı yemişlikleri ve serkeçleri bar. Tek tüşünip baq, biz insanlar ne qadar merametsiz ve zalımmız... – bu tılsımlı çiçeklerni aman-aman yoq ettik, şimdi ise tabiatta iç birisi qalmadı demege mümkün. Safran Güzel – endemik, o tek yarımadamızda ve tek bazı yerlerde öse. Bu soğançıqlar ösümliklerniñ çoqusından ve olarnıñ soylarından farqlı olaraq, küzde uyanğan tılsımlı çiçeklerni östüre bileler, tasavvur etip olasıñmı. Böyle taze küz çiçegi, krokusqa beñzey, tek daa hususiy, daa dülber ve zarif, o, bütün tabiat “yuquğa dalğanda”, küzde baar ümütini bağışlay. Kel, şimdi bu soğançıqlarnı gizli issihanelerimizge oturtayıq. Ve soñra, olar küçlengen soñ, eñ olmağanda, biraz çoqlaşqan soñ, sennen men dağlarğa seyaatqa çıqıp, olarnı anda saçacaqmız. Ve dostlarımızğa poçtanen bir qaç soğançıq yollayıq, olar da dağlarda saçsınlar. Bütün tabiat küz melanholiyasına “yuquğa dalğanda”, Qırımımızda eñ dülber çiçekler açacaq, bularnı tasavur et.
- Qartana, olar şifalımı?
- Ebet, kiçkene, bu çiçek pek hususiy. O, inanılmaz derecede zayıf ve nazik, amma içinde o qadar küçlü ki, qartayuvnı bile yavaşlatır.
- Ölümni de? … O! Taptım! Kel, Safran Güzelniñ çoqtan-çoq soğançığını östürip çıqarayıq, soñra olarnı er yerge saçayıq. Em de olarnı episi dostlarıña - ruhaniylerge, agronomlarğa ve yoglarğa da yollayıq. Biz olarğa “Safran Güzel”ni nasıl etip çoqlaştırılğanı ve östürülmesi aqqında talimat yazacaqmız, soñra olar bu mücizeviy çiçekni bütün caplarğa ve yalılarğa, bütün parklarğa ve alanlarğa saçar. Kimse bir daa “yuquğa dalmasın” dep…
Sanatkâr aqqında:
Mariya Kulikovska – mültimedia/gibrid ressam, mimar, akstsiyacı sanatçı, tetqiqatçı ve oca. 1988 senesi Ukrainanıñ Qırım yarımadasındaki Keriç şeerinde dünyağa keldi. Qırım rusiye federatsiyası tarafından işğal etilgen soñ, o, qaçaq ve mecburen köçürilgen şahıs olaraq Kıyivde ve AB memleketlerinde yaşadı ve çalıştı. 2014 senesi baarde Qırım yarımadası işğal etilgen soñ, ressam tuvğan şeerine iç bir vaqıt qaytıp olamadı.
Mariya Ukrainanıñ Kıyiv şeerindeki Milliy tasviriy sanat ve mimarlıq akademiyasında (bina ve qurulışlar mimarlığı boyunca) magistraturanı bitirdi (2007-2013), İsveçiyanıñ Stokgolm şeerindeki Konstfak universitetinde tasviriy sanat boyunca ekinci magistr derecesini aldı. Şimdiki vaqıtta o, drama, performans, gender ögrenüvleri ve yer deñiştirüv boyunca doktorlıq tetqiqatını keçirmek içün Büyük Britaniyanıñ Lester şeerindeki De Montfort universitetine davet etildi.
Ressam 2015 senesi “Demokratiya çiçekleri” adlı halqara sanat gruppasını ve açıq feminist sanat platformasını tesis etti. Soñra, 2017 senesi Oleg Vinniçenkonen beraber mustaqil sanat içün medeniy platforma olğan “Siyasiy performanslar mektebi”ni qurdı. Mariya Kulikovskanıñ Oleg Vinniçenkonen işbirligi 2016 senesiniñ ekinci yarısında başlandı, 2017 senesi martnıñ 8-i ise MK+OV studiyasınıñ resmiy tesis künü sayıla.
Bu resimni yaratqanda, saqlav ve yoq etüv kibi eki qarşılıqnıñ ebediy küreşi aqqında tüşüne edim. Tedqiqat, malümat toplama ve bağçacılıq kibi ğayretli iş yıllar devam ete bile, amma bunı yoq etmek içün tek bir an bile yeter. Bu alda işğal etilgen topraqlardaki siyrek rastkelgen ösümlikniñ taqdiri bizge endi belli degil, amma onıñ tışqı körünişini iç olmağanda fotoresimlerden alıp köstermek menim içün pek müim edi. Zornen belli olğan çiçek resiminiñ üstüne maden qorağa beñzegen teşik yaptım.
Sanatkâr aqqında:
2000 senesi Kıyivde doğdı. Vaqtınca Avstriyanıñ Viyana şeerinde yaşay ve çalışa. Milliy tasviriy sanat ve mimarlıq akademiyasınıñ, abideviy resim bölügi, magistr derecesi mezunı. Şimdi Avstriyanıñ Viyana şeerinde die Angewandte ameliy sanat universitetinde ressamlıq bölüginde oquy. Viyanada “artist-run space “arka arka” sanat meydanınıñ tesisçisi.
Öz icadında hatırlav ve kollektiv hatıra, insan ve etraftaki müit arasındaki bağ kibi mevzularnı talil ete. Resim, eykel, ses kibi saalarda çalışa
Men bellesem, eki kere Qırımğa bardım. Ve er sefer Kezlevde qaldım. Menim içün bu yarımefsaneviy yer. Tasavurlarnıñ çoqusı dostlar ve tanışlarnıñ hatırlavlarından ve añlatuvlarından şekillenmege ya da elde etilmege devam ete. Onıñ içün, men ortaq ve pek az tapılğan şeyni seçip aldım. Qılğanot qumlu menim ev dep adlandırğan yerlerde de pek siyrek oldı, onıñ içün şimdi, onı tapqanda, aqlıma er vaqıt Qırım kele.
Sanatkâr aqqında:
Tamara Turlün (1995 senesi doğdı, Çerkası vil., Pavlivka köyü) — ukrain ressamı, grafika, resim, video, mozaika, eykelciliknen oğraşa ve dersler bere. Kıyivde yaşay ve çalışa. 2016 senesi Dnipropetrovsk teatr ve sanat kölleciniñ (DTHK) tasviriy sanat fakültetini bitire. 2019 senesi NAOMA abideviy sanat studiyasında ressamlıq bölügini ve 2021 senesi KAMA programmasını bitire. Depo12_59 merkeziniñ qurucısı. “Kein Kaffee, keine Blumen, kein Fisch, kein Fleisch” teşkilâtınıñ tesisçisi ve iştirakçisi.
Çoq residensial programlarınıñ iştirakçısı, toplu ve ferdi sergilerniñ qatnaşçısı.
2014 senesi fevral 26-nda Aqmescitte olıp keçken vaqialarnıñ videosı. Deñizni aks etken soñki obrazğa – Qırım Yuqarı Şurası binası içinde narazılıq köstergenlerniñ qalabalığına qaytuv.
O künü men Yuqarı Şuranıñ azbarında edim. Meni bir köşege çektiler ve men sanki çetten o vaqianı seyir ettim: içeride biñlernen qışlıq kurtka ve qalpaqlar dalğalanıp, sızğırıq sesler çıqara ediler.
Maydanda ğalebeniñ beşinci künü edi, yarımadanıñ Rusiye taraflı akimiyetiniñ beyanatları sebebinden Qırım içün qorqularım bar edi. Fevralniñ 26-nda büyük qalabalıq arasında ekinci kere ğalebe duyğusı keldi. Fevralniñ 27-nde rus askerleri kirdi, rusiyeniñ mahsus küçleri Qırım Yuqarı Şurasınıñ binasını zapt etip, nezaretleri altına aldılar.
Fevralniñ 26-nda menim şahsiy sayuvım başlana. O künni pek yahşı hatırlayım, çünki o kün bugünge qadar uzanğan bir sıra vaqialarğa yol açtı. 11 yıllıq cenkke çevrilgen o künnen bugünni qaytarılmazlıq bağlay. “Eger de” dep, ne olacağını tüşünmemek qıyın. Aqmescitte Yuqarı Şura yanında bir qaç biñ adam toplandı, biz andan çıqmağan olsaq, ne olacaq edi? Binanı ertesi künü saba zapt ettiler, eger biz gecelegen olsaq, ne olacaq edi? Ertesi künü rus ordusı şeerde edi, eger biz bunı bir qaç saat evel bilgen olsaq, ne olacaq edi? Hayal cenkniñ bu daqqası toqtağan, iç bir vaqıt başlanmağan stsenariyini yarata.
Sanatkâr aqqında:
Ev ğaybı ve unutuv mevzusında çalışqan Qırımlı (Aqmescit) ressam.
Svitlana Konoplöva Maydan vaqtında Qırımdan Kıyivge köçip keldi. Şeer qurucılığınen oğraşa, Umumiy qurucılıq institutında ve “Deñişmeler agentleri”nde çalıştı.
Sanat faaliyetimde landşaft lirikasını, onıñ inqirazını, hatırlavnı ve biomlarnı araştıram. Men em tarih, em de tabiatşınaslıqnen meraqlanğanım içün, ilmiy qısım araştırmanıñ ve çalışmanıñ esasıdır.
Belli bir türler, menim işlerimde ekseriyetle ösümlikler, yaramay şaraitte (iklim, iqtisadiy, tarihiy ve ilâhre) sağ qalıp olğan refugium mevzusı meni meraqlandırdı. Bu mevzuğa meraq Herson vilâyetinde yaşağanda peyda oldı ve Cenüpniñ işğal etilmesinen daa da arttı.
Böyle tabiiy kapsulalarnıñ eñ belli örnegi menim regionım ve Qırımda rastkelgen qurğanlardır. Qurğanlar öz toprağında bölgeniñ asıl nebatatlarını saqlaylar. Qazılğan ve suniy manzaralarnen sarılğan soñ bile, olar biñ yıllar evelsi anda ösken ösümliklerniñ urluqlarını ve tamırlarını saqlap qalğanlar. Şimdi işğal etilgen regionlar aqqında malümat parça-kesek olğanda, yerli hatırlav noqtaları olaraq refugiumlarnıñ olması meditativ ve aynı vaqıtta ilhamlandırıcı adisedir.
Bu mevzunen çalışup, tam miqyaslı tecavuz vaqtında ve ondan evel regionnıñ tarihiy ve ekologik köntekstini araştıram.
Refugiumnı bir kün çıqacaq sançı/beklev/içki ağırlaşuv alları olaraq qabul etmek mümkün. Menim içün bu, qısmen, şimdi yaşağan nisbeten havfsız yerimden işğalden qurtarılğam topraqlarğa qaytuv metaforasıdır. Ya da, belki, bu tek organizmler öz tabiiy territoriyalarını qaytarıp ala bilgen aqiqiy ekologik stsenariydir.
Sanatkâr aqqında:
O, çalışmalarında yer hatırası, landşaft lirikası mevzusını araştırmaqta, öz regionınıñ tarihiy köntekstini araştırmaqta. Eserler bediiy edebiyat ve aqiqat, umumiy ve şahsiy arasındaki sıñırda muvazenetini qoruylar.
Quruluv, grafika ve tapılğan obyektlernen çalışa.
Çoqtan berli qayğısızlığını coyğan balalarnıñ közlerinde kelecekniñ aks olunması. Resimde keçmiş ve kelecek arasındaki içki küreş ifade etile: qara boya yolaqları – başından keçirilgenlerniñ ifadesidir, açıq renkler – ümüt parılıları. Bu deñiştirgen, amma arzulardan marum etmegen tecribeden bir baqıştır.
Sanatkâr aqqında:
Ressam Qırımda bulunğan soy-soplarını telüke altına qoymamaq içün öz kimligini açıqlamamağa qarar berdi.
Haritanıñ bazı parçaları bütünley aqlımdan çıqqanını körem. Bazı yollar yüklenmey – olarnı ifalap olamayım. Şeerdeki hayaliy kezintilerimde kör lekeler peyda ola.
Çaresizlikniñ, uzun devamlı ümütsizlikniñ alâmetlerinden biri başlanğıç sarsıntısı yerine kelgen kerçeknen “zeerlenüvidir”. “İtiraf qılavuzı” seriyasından eserler bendence de is etilgen allarnıñ teessuratlarıdır. Olarnı közden keçirmek mümkün degil, tamırından yoq etmek mümkün degil, olar cevap talap eteler. Seriyanıñ serlevası bu duyğularnıñ günakârlığına, temizlenüvniñ kerekligine işaret ete. Lâkin keçmiş ve şimdiki zaman arasındaki sıñırnıñ bozuq olğanı boşluqta itiraf etmek mümkünmi?
Infinit return — “sağlıqlaşuv ve qaytuv arasında” keşf etilgen allardan biridir. Keçmişniñ qabartılması ve şimdiki zamannıñ mahrumlığı arasında dağılğan ayat aqqında söz yürsetile. Dolanğan, ikâyelerniñ, vaqialarnıñ, duyğularnıñ daimiy tekrarlanuvda özüni coyğan sıma. Boş adam yüzsüz, ya da öz raatsızlığını toqtatıp olamağan, daire şeklinde yürgen adamdır.
Qırım da bir soñsuz avdet ikâyesidir. Köçürilüv, sürgünlik, qaytuv ve kene sürgünlik aqqında ikâye. Bu, boşluqnıñ er bir parçasına yapışqan hatırlavdır. Kene ve kene.
Sanatkâr aqqında:
1999 senesi Odesada doğdı. M. B. Grekov adına Odesa ressamlıq mektebinde ressamlıq bölügini bitirdi (2018 s. ). Milliy tasviriy sanat ve mimarlıq akademiyasına grafika bölügine kirdi (serbest forma); 2019 senesinden 2023 senesine qadar sanat nazariyesi ve tarihı fakültetine ğıyabiy oquv şekiline keçti. O, öz çalışmalarında tam installâtsiyalarnen çalışa, ressam “umum-birlik”, “umum-vaqia” olaraq belgilegen “vaziyetler” yarata, çeşit vastalardan faydalana, mında ise müellifniñ şahsiy kündeligi-defteri esas ve merkeziy element olaraq yer almaqta. 2020-2022 seneleri başqalarnen “umum-yaşav” köntekstinde vaziyetli, ince sanat mevzusına tesir etken ve onı inkişat ettirgen Odesadaki taşlanğan gemi terminalında icadiy toplulıqnıñ iştirakçisi ve tesisçisi oldı.
Qırımda seyaat etkende (2006–2015 ss. ) men daima qartbabamnıñ resim yapqan yerlerini ziyaret etmege, balalıqtan aqılımda qalğan o eski evlerni, ya da olardan qalğanlarnı körmege ve resimlerini çekmege tırıştım.
Bu fotoresimlerni qartbabamnıñ eserlerinen qıyaslasaq, XX asırnıñ ekinci yarısında ve XXI asırnıñ başında Qırımnıñ körünişi ne qadar deñişkenini kerçekten de körmek mümkün. Sovet devriniñ ve 1990-ncı senelerniñ cinayetçi kurort biznesi ve Qırımnıñ işğalinden soñ, Rusiyeniñ 11 yıllıq ükümdarlığı bir vaqıtları inkişaf etken, özgün yarımadada qorqunç bir piçleşüv izi qaldırdı.
Şimdiki vaqıtta dülber manzaralı köşelerniñ çoqusı ya ğayıp oldı, ya da pek bozuldı ve babamnen qartbabamnıñ eserlerinde ebediyleştirilgen manzaralarğa pek az beñzey.
Sanatkâr aqqında:
İrfan Şemsedinov 1919 s. şeerde Kezlev ressam Ğafar Şemsedinovnıñ qorantasında doğdı.
O, Harkiv şeer qurucılıq müendisleri institutında mimarlıq fakültetinde (şimdiki O. M. Beketov adına Harkiv milliy şeer hocalığı universiteti) tasil aldı.
Kıyivdeki Tasviriy sanat ve mimarlıq milliy akademiyasında ocalıq yaptı, professor derecesini aldı, soñra mimarlıq fakültetiniñ dekanı oldı.
Kıyivde ve Qırımda çeşit obyektlerniñ leyhalarını yaptı.
Sanatkâr aqqında:
İrfan oğlu Şemsedinov 1952 senesi Kıyiv şeerinde doğdı ve mimar oldı. O, Qırımğa barmağa, yarımadanıñ köşelerini, manzaralarını pek seve edi. Bir çoq Qırım manzarasını resimlerinde aks etti. Avtohton toponimiyanı ögrenip, dağ şekilleri ve aqiqiy coğrafik adlar aqqında teren bilgige saip edi. O, bir çoq eserlerini Qırımda, hususan babasınen beraber seyaat etkende yarattı.
Birinci haritada men doğğan soñ birinci yılları yaşağan yerimni qayd ettim: Özbekistanda yataqhane, Kırğuli (ya da Kirgili) şeeri. Afızam yahşı, özümni 4 yaşımdan başlap hatırlayım, daa yürip olamağanda bile nelerni tüşüngenimni hatırlayım... Babam da öyle.
Men Qırımnı öz Vatanım dep sayam, Qırımtatarım. İşte, Özbekistandaki bu kiçik şeerçikte, babamnen laf etkende, ana-babamnen subetlerimiz sayesinde, bir kün Qırımda yerleşmek kibi bir arzum oldı, Qırımğa ihtiyacım olğanını duydım. Meraqlısı şu ki, men ilk cenk tecribesini daa Kirgulide aldım. 1989 senesi olğan vaqialarğa doğru “Ferğana qırğını” deyler, öz aramızda onı cenk dep adlandırdıq. Men 7 yaşında edim, penceremden adamlarğa ücümlerni kördim, bizde aqşam saat 9-dan başlap soqaqqa çıqma yasağı bar edi, soqaqlarda bina ve arabalar yaqıldı. Menim 2 qız qardaşım bar, geceleri aqaylar kelip, toqtamayıp qapunı qaqıp, babamını alıp ketmege istey ediler. Daima yaqınlarım içün qorqu duyğusı bar edi, geceleri uydurılğan bala duasınen Allağa hitap etmegence, yuquğa dalmay edim. Bu Qırım yolculığınıñ başı edi.
Qırmızı balçıqtan yapılğan haritada bizim Qırımda birinci yerleşken yerimiz qayd etile. Qırımnıñ çöl tarafındaki yollar asfaltlı degil, 5 köyge bir mektebi bar edi. Yaz pek güzel edi, sıcaq, otlarnıñ, Salğır özeniniñ, kiyik vişneniñ qoqularınen tolu edi. Mektepte balalar Özbekistandakiden farqlı ediler: nasıl milletten olğanıñ pek müim. Biri-birini qırımtatarlarnen qorquzdıra ediler… Men qırımtatarım degende, ana-babalarınıñ aytqanına beñzemegenime şaşa ediler.
Sanatkâr aqqında:
Leonora Yanko faal sergi faaliyetini 2021 senesi “NLO. Pek nazik obyekt” ve “BUDALİ” seriyalarınen başladı. Ayrı eserleri ve «NLO» seriyası vaqtınca işğal etilgen Qırım mevzusına, qırımtatar halqınıñ cesürligi aqqında avtobiografik faktlar üzerinde tüşüncelerge bağışlanğan.
Eserleri Ukraina müzeylerinde ve galereyalarında 20-den ziyade şahsiy ve gruppa sergilerinde taqdim etildi, em de İtaliya, İsveçre, Almaniyadaki sergi leyhalarında iştirak ettiler. Bazı eserler müzey kollektsiyalarında buluna.
Öz bediiy faaliyetine parallel olaraq, 2014 senesinden başlap Rusiye-Ukraina cenki, ukrain halqınıñ qaramanca qarşılıq kösterüv ikâyeleri aqqında vesiqalı ve araştırma leyhalarınen oğraştı. Bazı leyhaları Berlin divarı müzeyiniñ daimiy sergisinde yer almaqta (Berlin, Almaniya).
Qırım işğaline tirenüv ve qırımlı siyasiy mabüsler meselesine diqqat çekmek içün 2023 senesi Kreml siyasiy mabusi Bogdan Zizanıñ qardaşına ait soqaq sanat obyektlerini Kiyev ve Berlin soqaqlarında, hususan Berlin divarınıñ bir parçasında taqdim etüv leyhasını ömürge keçirdi.
Men - Lâle.
Men örnekler arasında, er kesniñ öz yeri olğan, satırlar devirli uyğunlıq birliginde biri-birine sarılğan, kelecekniñ hayallarını özüne siñdirgen dünyada doğdım. Men de böyle örnekte östim, renklerniñ sıcağını duydım, özüm kibi başqalarnıñ fısıltılarını diñledim. Biz epimiz bu birden-bir lâleniñ bir qısmımız.
Yolum qolay degil. Deñişüv yeli meni yuqarığa kötere, belgisiz yerge ata, lâkin men qarşılıq köstermeyim. Men öz asıllarımnıñ hatırasını içimde taşıyım, yapraqlarımda oyılğan nağış meni qorçalay. Men bilem: yolum devam ete, boşağan yer menden soñ keleceklerge yer aça. Men yaqın yerde, olğan ve daa yaratılacaq şeylerniñ sıñırında qalam.
Er vaqıt öyle edi. Öyle devam etecek. Bilgi solmaz, çünki onı başqaları köterip alır.
Men – seyaatçım.
Men - Lâle.
Sanatkâr aqqında:
Rustem Skibin 1976 senesi aprelniñ 6-nda Özbekistannıñ Samarkand şeerinde doğdı. O, eñ belli zemaneviy qırımtatar çölmekçilerden, ananeviy ve zemaneviy sanat ressamlarından, etnograflardan, örnek mutehassıslarından, grafikçilerden, interyer dizaynerlerinden biridir. Rustem aynı zamanda oca.
Ukrainada Qırım medeniyeti boyunca eñ büyük leyhalarnıñ teşebbüsçisi ve kuratorı olaraq o, aqiqiy sanatnı araştıruv, saqlav, restavratsiya, em de zemaneviy qırımtatar medeniyetiniñ inkişafına diqqat ayıra.
Rustem Skibin qırımtatar medeniyetini Ukraina, AB, Büyük Britaniya, AQŞ, Kanada, em de Yaqın Şarqta ve Asiya ile Tınç okean regionında faal sürette teşviqat ete. “Mikelancelo” dekorativ-ameliy sanat ustaları halqara fondunıñ azası (2021) ve Ukraina nam qazanğan sanat erbabı (2020).
Rustemniñ eserleri milliy ve dünya müzeyleriniñ kollektsiyalarında, şu cümleden AQŞ-taki Beyaz Evniñ ve Büyük Britaniyadaki Britaniya parlamentiniñ kollektsiyalarında saqlana.
sözlerniñ tışında bar olğan
sözler telüke taşığan fezada
susqunlıq razılıq degildir
red etüv yoqluq degildir
aytılmağan bar olmağan degildir
seslendirilmegen dünyabaqışı
içinde bar
Mağaz – sırlar gizlengen ve eñ degerli şeyler saqlanğan yerdir. Kimerde andaki sesler toqtala. 2014-ten soñ bir çoq insan sessizlik ne olğanını öğrendi.
Bu mağaz ikâyeler añlatılacaq, hatırlavlar paylaşılacaq, keçmiş ve kelecek aqqında söz yürsetüv aqqımıznı qaytarıp alacağımız bir yer olsa? Mında telüke yoq.
Dialog hatırlamanıñ farqlı mevamlarında bulunğan eki sanatçı tarafından başlatılacaq. Birisi, qırımtatarı, qorantası sürgün etilgen, soñra vatanına qaytıp kelgen. Sanatçınıñ özü ise şimdi vatanını tek hayal ete bile. Digeri, Qırımnı tek bir kere körgen.
Olar fısıldaşıp laf ete. Diñlemek kerekmiz.
Başta Stanislav qonuşmağa başlaycaq. Ya da daa doğrusı, bizni qonuşuvğa teşviq etecek. Qırım aqqında hayallarğa, ruyalarğa, tüşüncelerge ve tüşlerge.
Sevilânıñ işi ise tunelniñ soñundaki yarıq olacaq. Lâkin bu – ikâyeniñ soñu degil.
Ukrainada yaşağanlarnı ekige bölmek mümkün: Qırımda olğanlar ya da olmağanlar.
Men anda bir kere olğanlardan birim. Daa 2010 senesi. Men anda bir şeyler öğrenmek, hatırlamaq içün barmadım, çünki o vaqıtta Qırımnı nevbetteki ziyaret etüv işğal ya da cenknen mürekkepleştirilecegini tüşünmey edim.
Şimdi Qırımğa nasıl qaytmaq mümkün? Şimdi? - dep tüşünem öz-özüme.
Bunıñ içün men eski bir fikirge qaytam. Qırım aqqında tüşler laboratoriyasına.
Tüşler em anda olğanlarnı, em de olmağanlarnı Qırımğa alıp bara bile.
Olar aqiqiy ya da hayal ola bile.
Qırımnı iç bir vaqıt tüşüñde körmemek de, körmek de mümkün. Bizim laboratoriyamız bu vazife üzerinde eksperimentler vastasınen çalışa.
Sanatkâr aqqında:
Stanislav Turina – ukrain ressamı ve şair, 1988 senesi Donetsk vilâyetiniñ Makiyivka şeerinde doğdı. Öz işlerinde çeşit vastalarnen çalışa: grafika, performans, yer sanatı, installâtsiya, köntekstual resim ve ilâhre. 2011 senesinden başlap serbest ressam, Lvivdeki bir qaç ticariy olmağan galereyalarnıñ tesisçisi ve kuratorı, ondan da ğayrı 58-nci Venedik biyennalesi kibi halqara leyhalarnıñ iştirakçisi.
O, aynı vaqıtta Kıyivdeki «normalno» atelyesiniñ tesisçisi ve kuratorıdır (2021 - şimdi).
Sözlerniñ deñişme telükesini taşığan yerde.
O yerde OLAR seniñ er bir niyetiñni diñleyler, telüke ise landşaftqa, yaşayış ritmine, areket algoritmlerine siñdirilgen. OLAR qabullarnı deñiştireler, olarnı toqtamayıp alâmetlerni qabul etecek sensorlarğa çevireler: pek uzun devam etecek baqış; “yañlış” yönelişte areket etmekte olğan kölge, olmamaq kerek olğan ses. Er bir beyannı tefsir etmek, bozmaq, sizge qarşı qullanmaq mümkün.
Sukünet laf etmek içün seçimge ve sizni öz tefsiri çerçivesine sığdırmağa tırışqanlarnıñ qudreti tışında olğan qonuşuvnıñ parallel ölçüsine çevirilgen yerde. Sözler intonatsiyalarda, tasavurlı körüngen işaretlerde gizleneler; olar gece laqırdılarında, sukünet sesten işançlı olğanda uyanalar. Sesler yerine olarnıñ arasındaki boşluqnı qullanalar.
Sukünet qalğan yerde yañı şekillerge ösye. Onı ne qadar çoq tutsañ, o qadar kenişley, şekil ala, gizliniñ mimarlığına çevirile – mında er bir bükülme bütün bir ifadesiz şeylerden ibaret alemni tutıp tura.
Sanatkâr aqqında:
Ressam Qırımda bulunğan soy-soplarını telüke altına qoymamaq içün öz kimligini açıqlamamağa qarar berdi.
